فراز و فرود يك گورستان : بهشت زهرای تهران

بهشت‌زهرا نام بزرگ‌ترين گورستان استان تهران است. اين آرامستان فعاليت خود را رسما در سال1349خورشيدي آغاز كرد، تصميم‌گيري ‏تاسيس بهشت‌زهرا با حضور شهردار وقت تهران و معاونان و روساي سازمان گورستان‌هاي پايتخت و با انتخاب مسير مورد احترام ‏تهران- قم انجام گرفت. نخستين فردي كه در اين آرامستان دفن شد، آقاي محمد تقي خيال در قطعه يك رديف يك شماره يك در مرداد ‏همين سال بود. ‏

در همين سال پس از آماده‌سازي بهشت‌زهرا، اين مجموعه براي جلوگيري از پراكندگي مدفون‌ها و نظم و ترتيب دادن به امور ‏تدفين به شهرداري تهران پيوست و تحت مديريت معاونت خدمات شهري اداره شد. ‏

در قطعه 33 بهشت‌زهرا تعدادي از مبارزان مشهور كه در درگيري با نظام سابق كشته شده يا در زندان اعدام شدند، به خاك سپرده ‏شده‌اند. 10قطعه از اين آرامستان نيز محل دفن شهداي جنگ ايران و عراق است. آرامگاه شهداي هفتم تير در قطعه 24 و ‏آرامگاه امام‌خميني(ره) در غرب بهشت‌زهرا(س) قرار دارد. قطعه نام‌آوران و هنرمندان بهشت‌زهرا(س) نيز ويژه سرشناسان است.

بهشت‌زهرا كه در ابتدا 314هكتار وسعت داشت و براي مدت زماني حدود 30سال در نظر گرفته شده بود اما وقوع جنگ ‏تحميلي و افزايش مرگ‌و‌مير باعث شد تا اين مكان بيش از موعد مقرر پر شده و سرانجام در سال 1376 فاز اول طرح توسعه در ‏زميني به مساحت 110 هكتار به مساحت آن افزوده شد و در فاز بعدي نيز در سال 1386 در ناحيه درب شرقي 160 هكتار ‏ديگر به اين مكان افزوده شده است. ‏

درباره‌ مهم‌ترين وظايف مطروحه براي سازمان بهشت زهرا مي‌توان از «تهيه آمار و اطلاعات مربوط به متوفيات و ارتباط با ‏مراكز اطلاعاتي» و برنامه‌ريزي كلان امور گورستان‌هاي شهر تهران كه مستلزم شناخت كامل وضع موجود و مكان‌يابي جديد ‏متناسب با جمعيت، گستردگي جغرافيايي و بافت شهرسازي تهران ياد كرد. ‏

نخستين اساسنامه سازمان بهشت‌زهرا به‌عنوان مجموعه مقررات خاص اين سازمان مصوب1341است اما بعدها در سال 1379اساسنامه ‏اين سازمان با استناد به ماده 84قانون شهرداري‌ها تغيير كرد و مهر دستگاه ذي‌ربط يعني وزارت كشور رسيد. ‏

ماهيت حقوقي سازمان بهشت زهرا همانطور كه در ماده4 اساسنامه اين سازمان آمده است مي‌توان گفت كه بهشت‌زهرا در عين ‏حال كه وابسته به شهرداري تهران است اما داراي شخصيت حقوقي مستقل و استقلال مالي است و «طبق اصول بازرگاني اداره مي‌شود».

سرمايه‌هاي سازمان بهشت‌زهرا عبارت است از بهاي زمين‌ها، ساختمان‌ها و تاسيسات مربوط به خود محوطه بهشت زهرا و كليه ‏اموال منقول و غيرمنقول وابسته به اين سازمان اما در صورت انحلال سازمان، بنا بر تبصره ماده 7 اساسنامه مذكور تمامي دارايي‌‏هاي اين نهاد به مجموعه شهرداري تهران انتقال مي‌يابد. ‏

سازمان بهشت‌زهرا از سال 1372 داراي استقلال مالي بوده و از آن تاريخ براساس اصول بازرگاني اداره مي‌شود و راسا متكفل ‏تامين هزينه‌هاي سازماني خويش است. ‏

درآمد سازمان از محل انجام خدمات شرعي درگذشتگان، اجاره غرفه‌هاي فروش گل و گلاب و فروش قبور خانوادگي و قبور ‏اختصاصي تحصيل مي‌شود. ‏

اركان سازمان بهشت‌زهرا عبارتند از: شوراي سازمان بهشت‌زهرا، هيات‌مديره، مديرعامل و بازرس.

ساختار سازماني بهشت زهرا رابطه عمودي و هرمي است كه در راس آن شوراي سازمان به رياست شهردار و عضويت دو نماينده از ‏وزارت كشور و يك كارشناس منتخب شهردار و معاونت خدمات شهري تشكيل مي‌شود. ‏

شوراي اين سازمان دوبار در سال يك‌بار در تيرماه جهت تصويب ترازنامه و حساب سود و زيان و تفريق بودجه و بار ديگر در بهمن‌‏ماه به جهت تصويب بودجه سال آينده تشكيل مي‌شود. ‏

البته لازم به ذكر است به پشتوانه تبصره ماده11 اساسنامه مذكور بنا به درخواست مديرعامل يا بازرس يا دو نفر از اعضا ‏شورا، شورا بايد جلسه فوريتي جهت بررسي موضوع مورد سوال ترتيب دهد. ‏

‏ سازمان بهشت‌زهرا علاوه بر شوراي مذكور داراي يك هيات مديره است كه متشكل از سه نفر به شرح مديريت هيات‌مديره ‏توسط معاون خدمات شهري شهرداري و دو نفر تاييد شده از سوي شوراي بهشت‌زهراست. ‏

مستند به ماده 16اين اساسنامه مدير عامل بهشت زهرا از بين اعضاي شورا- غير از رياست- يا خارج از سازمان توسط هيات‌مديره ‏بهشت زهرا انتخاب مي‌شود. درباره طول عمر اين هيات و مديرعامل نيز بايد به تبصره ماده 15رجوع كرد كه طول عمر هيات ‏مذكور و مديرعامل موصوف 3 سال است اما تجديد انتخاب آنان بلامانع است. اما درباره اينكه اين تجديد انتخاب محدوديت ‏نوبت دارد يا نه؟ مصوبان و مسببان اساسنامه مشروحه سكوت اختيار كرده‌اند. ‏

مديرعامل بهشت‌زهرا نقش اداري و اجرايي دارد و بالاترين مقام اجرايي- اداري اين نهاد است و وظايف آن به‌گونه‌يي تعريف شده كه آن را مي‌توان در توضيح مختصر «اجراي تمام مصوبات اساسنامه مصوب و مصوبات شورا» بيان كرد. ‏

درباره چگونگي انحلال اين سازمان بايد گفت، اين مساله با پيشنهاد شورا ميسر است و همانطور كه مبدا و مقصد تمام موجودات ‏يكي است تاييد انحلال اين سازمان همچون تاييد اساسنامه‌اش نيازمند تاييد وزارت كشور است. ‏