تاثیر اندازه كلاس برآموزش

اغلب كساني كه از كوچك‌تر بودن كلاس طرفداري مي‌كنند بر اين باورند كه اندازه كلاس بر ارتباط ميان معلم و دانش‌آموز تاثيرگذار است چرا كه معلمان دانش‌آموزان را بهتر مي‌شناسند و از سوي ديگر دانش‌آموزان بيشتر سوال مي‌پرسند و نظر مي‌دهند. همچنين، انگيزه دانش‌آموزان در كلاس درس بيشتر مي‌شود چرا كه مشاركت بيشتر اغلب به انگيزش بيشتر مي‌انجامد.

هنگامي كه كلاس درس بزرگ‌تر مي‌شود معلم فرصت آن را ندارد كه به همه دانش‌آموزان برسد و همين مساله موجب مي‌شود كه احساس تعلق ميان آنها از ميان برود. وقتي كلاس معلم محور، در برابر دانش‌آموز محور، باشد بزرگي كلاس و كمبود وقت بيشتر خود را نشان مي‌دهد.

در بسياري از مدرسه‌هاي كشورمان امكان كوچك‌تر كردن كلاس و تعداد دانش‌آموزان نيست. معلم براي رهايي از اين‌گونه مشكلات بايد راهي بجويد. مثلا مي‌تواند كلاسش را به گروه‌هاي كوچك‌تري تقسيم كرده و به گروه‌ها به نوبت سر بزند. اگر معلم در كلاس بزرگ با تعداد دانش‌آموزان زياد بخواهد به تدريس يك سويه و بدون گروه‌بندي دست بزند از ابتدا شكست برنامه آموزشي خود را رقم زده است. او بيشتر از آنكه بخواهد تدريس كند بايد به فكر انضباط و نظم كلاس باشد. اگر بر آن چيره شود، بايد بكوشد تا با زباني كه براي همه قابل فهم باشد تدريس كند و نمي‌تواند از روش‌هاي متنوعي بهره ببرد. از اين رو مفاهيم درست انتقال نمي‌يابند و تدريس سطحي مي‌شود. از سوي ديگر دانش‌آموز از كلاس زده شده و در بهترين حالت راهي براي تحمل كلاس مي‌يابد.

معلم اگر مجبور به تدريس در كلاسي با تعداد دانش‌آموزان زياد شود، مي‌تواند با گروه‌بندي كلاس، مشاركت ميان دانش‌آموزان را افزايش دهد. كافي است پس از تدريس كليات و ارائه زبان مشترك درباره موضوع، به اين كار بپردازد. البته هنگام تدريس بخش كلي، مي‌تواند از دانش‌آموزان بخواهد آنچه را كه مي‌گويد يادداشت كنند. يادداشت كردن توجه دانش‌آموزان را جلب مي‌كند. به نسبت آنها را مجبور مي‌كند به درس توجه كنند. دانش‌آموزان با اين روش‌ها جذب مي‌شوند به ويژه اگر دانش‌آموزان بدانند كه اين بخش، زمان كمي مي‌برد و پس از آن مي‌توانند در گروه‌هايشان به فعاليت بپردازند. پس از اين مرحله مي‌تواند براي دادن سوال و پاسخ خواستن و تمرين‌هاي درسي آنها را گروه‌بندي كند. مثلا اگر رياضي درس مي‌دهد پس از تدريس اوليه و گروه‌بندي، مساله‌هايي به آنها بدهد و از آنها بخواهد گروهي آن را حل كنند. مثلا گروه‌هاي سه تا پنج نفره. پس از آن بگويد از هر گروه يك نفر را به تصادف براي نوشتن پاسخ يا توضيح درباره روش ارائه شده از سوي گروه خواهد خواست. اگر بخواهد مفاهيم را عميق‌تر به دانش‌آموزان ياد دهد، در زمان پاسخ خواستن پرسش‌هاي مفهومي طرح كند.

سه روش يادگيري را كه يكي مبتني بر شنيدن، ديگري ديدن و سومي مبتني بر تمرين است مي‌توان در كلاس‌هاي بزرگ اجرا كرد تا با اين روش اغلب دانش‌آموزان با هر روش يادگيري پوشش داده شوند. كار معلم در كلاس‌هاي بزرگ بسيار سخت و دشوار است و از برخي دشواري‌ها گريزي ندارد ولي مي‌تواند از آن بكاهد. به نظر مي‌رسد مدرسه‌هايي كه كلاس‌هاي شلوغ و بزرگ دارند بهتر است از خود بچه‌ها براي تدريس به افراد ضعيف‌تر بهره بگيرند.

كلاس‌هاي كوچك‌تر مشكلات كلاس‌هاي بزرگ‌تر در زمينه انگيزش، ميان كنش، و پوشش سبك‌هاي يادگيري را ندارد. بچه‌ها به معلم نزديك هستند و به سادگي به او دسترسي دارند. معلم براي همه وقت دارد. درست برخلاف كلاس‌هاي بزرگ كه پرسش بي جاي يك دانش‌آموز مي‌تواند آسيب جدي به برنامه كلاس وارد كند، كلاس كوچك مي‌تواند مشكلات را تبديل به موقعيت‌هاي آموزشي كند. البته نمي‌توان ادعا كرد كه كلاس‌هاي كوچك مشكلات كمتري دارند. اينكه معلم امكان ميان كنش بيشتري دارد، مي‌تواند مشكل‌زا هم باشد. دخالت زياد معلم و نقش پررنگ‌تر او در كلاس گاه همه برنامه‌ها را به هم مي‌ريزد. تشخيص فاصله درست براي معلم در اين كلاس‌ها بسيار مهم است.

بسياري از مدارس با اين ادعا كه استانداردهاي يك كلاس آموزشي خوب را رعايت مي‌كنند آغاز به كار مي‌كنند ولي در ادامه براي صرفه?جويي اقتصادي و كاهش هزينه‌ها به تعداد دانش‌آموزان كلاس مي‌افزايند. مديران مدرسه مي‌توانند با در نظر گرفتن برخي موارد از اين آسيب دوري كنند. آنها مي‌توانند با چينش و طراحي بهتر فضاي كلاس، به كار‌گيري تكنولوژي‌هاي آموزشي، و بهره گرفتن از معلماني كه روش‌هاي مشاركتي را مي‌دانند اين ضعف‌ها را جبران كنند. اگر كلاس درس بزرگ باشد و دانش‌آموزان زياد باشند، به اين معناست كه مدرسه مشكل نيروي انساني دارد و مشكل فضا ندارد. در اينجا راه‌حل‌هاي مشاركتي و روش تدريس مشاركتي بسيار سودمند است. اما اگر مدرسه هم مشكل فضا داشته باشد و هم مشكل نيروي انساني بايد چه كنيم؟ مثلا در كلاسي كه براي دوازده دانش‌آموز جا دارد، بيست و هشت دانش‌آموز بگنجانيم و معلم كافي براي آنها نداشته باشيم، در اين حالت راه‌حل را بايد در امكان‌هاي محيطي جست‌وجو كرد و پاسخ كلي براي آن نيست. بسته به جغرافيا و جايي كه هستند و فرهنگي كه با آن درگير هستند مي‌توان خلاقانه كار را پيش برد.