ایراد فنی مهندسان ژاپنی به ساخت برج 500 میلیون دلاری میلاد؟!

محمدرضا اسلامی در خبرآنلاین نوشت: ایمیلِ حاوی یاددشت مربوط به 'ایراد فنی مهندسین ژاپنی به برج ۵۰۰ میلیون دلاری میلاد'، طی دو روز دوازده بار به من رسید (؟!). نشانی از قدرت شگفت آور و گسترده دنیای مجازی و رسانه های غیر رسمی میان ایرانیان. خبری که به صورت رسمی در هیچ خبرگزاری و تلویزیونی منتشر نشده بود به سرعت و با پوششی شگفت در فضای فیس بوک و ایمیل ها منتشر شد و این انصافاً حیرت انگیز است. بنیان و اساس برج میلاد با نگاه به موضوع «اهمیت ارتباطات» گذاشته شد و امروز ما شاهد اهمیت و جایگاه رفیع و حساس این بحث هستیم ...

ایراد فنی مهندسان ژاپنی به ساخت برج ٥٠٠ میلیون دلاری میلاد؟!
"تیتر فوق" عنوان مطلبی بود که طی چند روز گذشته در فضای مجازی منتشر و با سرعت عجیبی گسترش یافت. من باب مثال فقط از یک صفحۀ فیس بوک این مطلب بیش از پنج هزاربار، و از صفحه دیگری| + | بیش از سه هزار بار اشتراک ( share) شده بود و صدها نفر طی یادداشت هایی در باب این پروژه ابراز تاسف کردند. هرچند که با استفاده از کلمه "فضای مجازی" برای فضای وب موافق نیستم و آن را فضایی کاملاً حقیقی باید انگاشت -و البته در این باب در انتهای این نوشتار صحبت خواهیم کرد- و به رغم احترامی که برای مهندسی و مهندسین ژاپنی قایلم، اما لازم است تا پاسخی برای این مطلب در فضای وب منتشر شود تا ابهامات مطرح درباب طرح بزرگی همچون برج میلاد تاحدودی برطرف شود.

در این خصوص ذکر موارد زیر حایز توجه است:
 
یک - از فحوای نوشتار (یا گفتار) این مهندس گرامی برمی آمد که ایشان در اواخر کار پروژه برج میلاد به این طرح ملحق شده اند و در واقع در بازدید گروه ژاپنی از طرح، با بیانی هیجانی به ذکر مشخصات این سازه عظیم پرداخته اند. مقطع زمانی که بدان اشاره شده - یعنی زمان نصب تجهیزات رستوران گردان - جزو مقاطع آخر پروژه یعنی بعد از اتمام بتن ریزی بدنه، نصب سازه فولادی راس و نصب دکل آنتن برج است. لذا این دوست و همکار نادیده ما، جزو مهندسانی هستند که در اواخر کار برج میلاد حضور داشته اند. این از آن جهت ذکر می شود که اشاره شود که مباحثی همچون مباحث مطرح در نوشته ایشان درباب "فلسفه ساخت برج میلاد" از چند سال قبل از آغاز ساخت برج  وجود داشته و در زمان احداث برج هم به دلیل تغییر در نسل فن آوری های مخابراتی و ارتباطاطی بازهم این مباحث به صورت جدی مورد مداقه قرار می گرفت و چنین نیست که حال برسیم به اواخر چنین طرح بزرگی - زمان نصب تجهیزات رستوران گردان- و بعد یک گروه ژاپنی به چنین کشفیاتی در باب فلسفه احداث برج میلاد برسد.

حتی در اواسط احداث برج این بحث و تشکیک جدی مطرح بود که «با توجه به وجود ماهواره ها و تکنولوژی ماهواره، دیگر چه لزومی به ساخت برج های مخابراتی مرتفع هست؟» اکنون که ماهواره ها وجود دارند دیگر این برج ها کاربری ای ندارد.... و مباحثی از این دست، پیوسته مطرح بود و این جفاست که چنین انگاشته شود که مدیران و مهندسان ایرانی از چنین موضوعاتی غافل بوده اند و طی بازدید گروهی از مهندسین غربی یا شرقی این مهم ادراک و کشف گردیده است! 

دو - چندین نوبت از برج مخابراتی قدیم توکیو ( Tokyo Tower) و برج مخابراتی جدید توکیو (Sky Tree) بازدید کرده ام و تا قبل از این بازدید ها به عنوان کسی که حضور کوچکی در روند احداث برج میلاد داشته، فلسفه احداث برج مخابراتیِ "دوم" در کلان شهر توکیو که یک برج مخابراتی داشت همیشه برایم محل سوال بود (لینک یادداشت مورخ ۳۱/۴/۸۸ بازدید از برج توکیو | + | - لینک گزارش بازدید ۲/۸/۸۸ از روند احداث برج مخابراتی جدید توکیو (اسکای تری) | + |).

سه - مسئله پوشش امواج - که البته حوزه تخصص اینجانب نیست - مسئله ای است که فقط با مسئله «دسترسی به ارتفاع» حل نمی شود. کما اینکه مدیران کلان شهر توکیو، به این نتیجه رسیدند که برج قدیم توکیو امکان مناسبی برای پوشش امواج ندارد و لذا کار برج جدید (Sky Tree) آغاز شد. خوب بدیهی است که اگر مسئله فقط "دسترسی به ارتفاع" می بود یکی از آسمانخراشهای واقع در منطقه شینجوکو می توانست حلال این مشکل برای توکیو باشد و مثلا تجهیزات مخابراتی می توانست از محل برج مخابراتی قدیم به فراز آسمانخراشهای فعلی منتقل شود. پس چه لزومی به احداث برج مخابراتی دوم با آن عظمت و آن همه هزینه برای شهر توکیو بود؟ هدف از دستیابی به ارتفاع این است که هیچ نقطه کوری در شهر باقی نماند.

چهار - مسئله پوشش امواج برای کلان شهر تهران که بر پهنه ای واقع گردیده که دارای چین خوردگی های زیادی است (همانند تپه های پونک در غرب یا تهرانپارس در شرق) با نصب یک دکل مخابراتی بر فراز کوه واقع در شمال شهر حل نمی شود. نقاط کور بسیاری وجود خواهد داشت که فراهم شدن تسهیلی مثل یک ارتفاع چهارصد متری در وسط شهر، با دکل واقع بر روی کوه قابل مقایسه نیست.

در واقع اصلی ترین  سوال این است که  با توجه  به  وجود کوههای نزدیک و بلند در شمال تهران چرا از این ظرفیت استفاده نشده؟ در این خصوص بطور خلاصه باید گفت که سازمان صداوسیما در سالهای ۱۳۶۵ و ۱۳۶۶ این مطالعه را انجام داده و به این نتیجه رسیده که استفاده از این ارتفاعات و حتی تپه های بی بی شهر بانو در جنوب تهران به دلیل پستی و بلندیهای خاص تهران و نقاط کور آن امکان پذیر نیست؛ مع الوصف و مع الاسف در سالهای ۱۳۷۵ و ۱۳۷۶ صداوسیما اقدام به نصب دکل در ارتفاعات کلکچال واقع در شمال تهران نمود ولی متاسفانه نه تنها  پوشش لازم را ارائه نداد بلکه اگر در آن زمان تلویزیون داخلی را دقت میکردید سایه دوگانه داشت وتصویر  مناسب  نداشت. 

 
پنج -  در مورد هزینه احداث برج میلاد، مبلغ پانصد میلیون دلار ذکر شده است. تا جایی که اینجانب اطلاع دارم هزینه برج در نهایت به رقمی در حدود صد میلیون دلار رسید. این مبلغ چیزی در حد احداث یک پروژه راهسازی معمولی است و رقم قابل تاملی محسوب نمی شود. خصوص برای شهرداری تهران با گردش مالی قابل توجه اش، صرف چنین هزینه ای برای افزودن این المان به شهر هزینه ای گزاف اصلا نیست. (هزینه احداث برج به علاوه مجموعه جنبی شامل سالن همایش بین الملی مجاور و پارکینگ و ... مجموعاً ۳۵۰ میلیارد تومان ذکر شده است).

 
شش - در خصوص موضوع مکانیابی برج میلاد هم در نوشتار مذکور صحبت هایی سطحی مطرح شده بود. باید از فرصت استفاده کرد و گفت این برج یکی از بهترین موقعیت های مکانی را داراست. زمینی مستحکم، که در میان شبکه ای از بزرگراه های اصلی پایتخت واقع گردیده، باعث شده تا این سازه چون نگینی در محلی مناسب قرار گیرد. در فاز صفر مطالعات، مشاور طرح نسبت به بررسی هفده نقطه شهر تهران برای احداث چنین سازه ای مطالعه نموده، و سپس چهار گزینه انتخاب و در مرحله مطالعات تکمیلی، گزینه تپه های کوی نصر به عنوان انتخاب نهایی مشاور به کافرما معرفی شده است. حال می بینیم در یک متن انتقادی اینگونه راحت درایت مهندسی داخل کشور زیر سوال می رود.

و به راحتی نوشته می شود: "«از همه بدتر چیزی که ازارم میداد این بود که من دو سال و نیم اینجا کار کردم و بعدش دو سال هم درگیر اینجا بودم ولی اصلا این فکر به مغزم خطور هم نکرده بود و این دوتا در عرض یک ساعت این رو فهمیدن!!! و تازه ما ایرانی ها نمیدونم از کجامون در اوردیم که باهوشیم؟؟؟»". متاسفانه دست به دست شدن مدیریت اجرای یک طرح باعث می شود تا رشته کار گسسته شود و بدنه فنی یک پروژه چند بار عوض شده و ما شاهد این دست صحبت ها از لسان مهندسین نسل آخر یک پروژه باشیم.
 
هفت - نکته آخر و از همه مهمتر. ایمیلِ حاوی یاددشت مربوط به "ایراد فنی مهندسین ژاپنی به برج ۵۰۰ میلیون دلاری میلاد"، طی دو روز دوازده بار به من رسید (؟!). نشانی از قدرت شگفت آور و گسترده دنیای مجازی و رسانه های غیر رسمی میان ایرانیان. خبری که به صورت رسمی در هیچ خبرگزاری و تلویزیونی منتشر نشده بود به سرعت و با پوششی شگفت در فضای فیس بوک و ایمیل ها منتشر شد و این انصافاً حیرت انگیز است. بنیان و اساس برج میلاد با نگاه به موضوع «اهمیت ارتباطات» گذاشته شد و امروز ما شاهد اهمیت و جایگاه رفیع و حساس این بحث هستیم. جای دارد که ذکر خیر کنم از جناب آقای مهندس زرکوب، بنیانگذار برج میلاد و فردی که ایده احداث چنین برجی را به شهردار وقت تهران ارایه داده و قریب ده سال نیز مجری طرح بودند.

هرگز فراموش نمی کنم که در مراسم تودیع ایشان - به عنوان یک مهندس عمران پیشکسوت - از ایشان انتظار گزارشی عمرانی، سازه ای از کار و پروژه را داشتم اما این جمله را گفتند که: "این نسل آینده از ما پهنای باند بزرگ می خواهد و برج و امثال برج باید برای زیرساختهای ارتباطاطی فراهم شده باشد". حدود پانزده سال پیش که هنوز مسئله ارتباطات و اینترنت به این شکل روشن نشده بود مهمترین کاربری که برای این سازه درنظر گرفته شده بود کاربری ارتباطاطی آن بود و امروز می بینیم که گستره ارتباطات انسانی در فضای وب به چه سطحی رسیده است.

کسانی که تجربه انتشار یک کتاب را دارند می دانند که یک اثر مکتوب با چه خون دلی در سطح سه هزار یا حداکثر پنج هزار جلد در جامعه توزیع می شود. آنگاه امروز شاهدیم که یک نوشتار غیررسمی با چه سرعتی و در چه گستره ای به سمع و بصر افراد می رسد. یک ایمیل با متن واحد، از آمریکا و کانادا و ژاپن و بوشهر و شیراز، همزمان می رسد.

امروز جایگاه ارتباطات ایمیلی و فیس بوک و... به چه پایه رسیده و چقدر می تواند تاثیرگذار باشد؟ و اما کلام آخر اینکه ای کاش ما ایرانیان اینقدر که در کار بازگفت عیوب و ایرادات و مشکلات -حتی بدون اندکی تحقیق -اهتمام داریم، در بیان زیبایی ها و خوبی ها و لطافت ها و صمیمت ها - و به تعبیر حافظ کمالِ سرّ محبت - نیز کوشاتر باشیم. در این ماه خزان از زیبایی برگریزان پاییز بیشتر برای هم بنویسیم و در بهار عکس گلبرگ گلها را پیشتر و بیشتر از سایر بحث ها بهم "فوروارد" نماییم.

کمالِ سرِ محبت ببین، نه نقصِ گناه 
که هر که بی هنر افتد، نظر به عیب کند  

                                              حافظ علیه الرحمه

پیش مونتاژ بخش سوم(پوستۀ)سازه فولادی راس برج میلاد بر روی زمین(در کارخانه سدید)-تابستان ۸۲